یونس یوسف وند؛ فرشاد میری؛ موسی سبزی
چکیده
بنای قلعه‌کُهزاد بر بلندترین نقطه کوه وِیزِنهار/وِیزِنیار در غرب دشت رومشگان و در جنوب‌غرب استان لرستان قرار دارد. کاوش‌های باستان‌شناسی محوطه در اواخر دهه‌ی 60 خورشیدی، مجموعه‌ای از واحدهای معماری ...
بیشتر
بنای قلعه‌کُهزاد بر بلندترین نقطه کوه وِیزِنهار/وِیزِنیار در غرب دشت رومشگان و در جنوب‌غرب استان لرستان قرار دارد. کاوش‌های باستان‌شناسی محوطه در اواخر دهه‌ی 60 خورشیدی، مجموعه‌ای از واحدهای معماری به ابعاد 17×38 متر را آشکار ساخت؛ این فضاها متشکل از دو چهارتاقیِ گنبددار با نقشه چلیپایی، تالاری چهارگوش با راهروهایی در اضلاع شمالی و جنوبی آن و چند فضای جانبی دیگر است که با لاشه‌سنگ و ملاط گچ ساخته شده‌اند. به‌کارگیری شاخصه‌هایی مانند ستون‌های تزیینی، گچبری‌هایی با نقش گل رزت، برخی دخل و تصرفات در عناصر معماری و مجسمه‌های مفرغی با منشأ نامعلوم، کاوشگر محوطه را بر این باور استوار کرد که بنای قلعه‌کهزاد را در زمره‌ی «مهرابه‌های برجای‌مانده از اوایل حکومت اشکانی» قرار دهد. اما، مشخصات سازه‌ای و نحوه‌ی آرایش فضاهای معماری درکنار دیگر شواهد به‌دست آمده از بنا (سفال) این موضوع را تأیید نمی‌کند. در پژوهش حاضر تلاش می‌شود تا با استناد بر تمام شواهد موجود پرتو روشنی بر ابهامات پیش‌رو در مورد ماهیت کارکردی و بازه‌ی زمانی ساخت بنا افکنده شود. یافته‌های پژوهش از طربق بازدیدهای میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای جمع‌آوری شده و با بهره‌گیری از رویکرد تاریخی-تحلیلی مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته‌اند. همچنین پلان بنا و آرایش واحدهای معماری همچون ترکیب چهارتاقی‌های چلیپایی گنبددار با دالان‌های طواف و تالار مرکزی، الگوی رایج آتشکده‌های دوره‌ی ساسانی را تداعی می‌کند. وجود بقایای محل پایه‌آتشدان و سکوهای مکعب-مستطیل در فضای داخلی چهارتاقی‌های قلعه‌کهزاد نیز در راستای انجام مراسمات مذهبی در ارتباط با آیین زرتشتی قابل درک است.
